NAR ZAMANI (CEVAHİR ÇOKBİLİR)

Son zamanlarda izlediğim usta işi yapıtlardan biri de katıldığı pek çok festival ve seçkide adından söz ettiren, Cevahir Çokbilir'e ait Nar Zamanı idi.

'Kendi kendini kontrol edemeyen demokrasiyi sağlam temeller üzerine oturtmak kaybolan devlet otoritesini yeniden tesis etmek için yönetime el koymak zorunda kalmıştır' açıklamasıyla sesi fondan duyulan Kenan Evren'in askeri darbe hareketini halka seslenişi ile fade in yapan sahne Mustafa çığlıklarıyla debelenen çaresiz bir annenin feryadı sonucu tamamen yerle bir olur. O andan itibaren sonsuz bir bekleyiş başlar.

Yönetmenin sosyal gerçeklik kombinasyonu içinde 1980 darbesinin insanlar üzerindeki etkisini, küçük bir köyün tek göz odasında yaşayan bir ailenin üzerinden değerlendiriyor. Bu darbenin dağıttığı ve yok ettiği canları, kıyamete dönen sessiz barınakları, kendine has diliyle yorumlayan Çokbilir, metaforik yansımalarını acının en tiz hissedilebilen yerlerine

eklemiş.Genelde rastladığım yakın plan close up çekimler ile karakterlerin psikolojisine daha etki çekmeyi başaran Çokbilir, Hatice ananın evinde kızlarla yemek yediği sahnede kullanılan doğalın mekanın sahnenin ruhunu tamamlayan bir hava yaratmadaki ayrı ustalığından bahsetmemek olmazdı. Odanın o ruhu çekilmiş ama bir o kadar da anılara teslim olmuş bitkinliği, içindeki kaşık sesleri ve dalgın bakışların ara sıra rotasını şaşırıp geçmişe gittiği tenha bir yalnızlıkla sarmaş dolaş Hatice ananın üzerine çöreklenmişti adeta.

Nar Zamanı, Nanni Moretti'nin altın palmiyeli La Stanza Del Figlio'su gibi bir anda yitirdikleri çocuklarının sessiz hatıralarıyla hayatlarına devam eden insanların,  hala oğullarının varlığını derin metaforlarla anlattıkları sarmal bir aile dramı kadar sür reel ve John Cameron Mitchell'ın Rabbit Hole filminde oğlunu kaza sırasında kaybeden bir annenin sessiz itirafları kadar yalın ve gerçekçi bir dile sahip.

Cevahir Çokbilir ile sinema  ve Nar zamanı üzerine yaptığımız röportajda bakın neler konuştuk,

Sinemaya  adım attığınız zamandan başlayalım. Mesela ne zaman ilk film çekmeye karar verdiniz? Ve bunu yaparken sizi derinden etkileyen veya motive eden ne oldu?

Ortaokul ve lise yıllarında çok film seyrettim, ama aklımda film yapmak yoktu. Güzel Sanatlar Lisesi müzik bölümü sınavına hazırlandım, sınavda heyecanlandığım için kazanamadım ve sonra düz liseye devam ettim. Üniversitede konservatuvar okumak istiyordum, fakat iş bulamam diye parasal anlamda garantisi olan mesleklere yönelmek gerekiyordu. Üniversite sınavına girdim ve puanım açıklandıktan sonra ilk üç tercihimi öğretmenlik olarak yaptım. Sonraki tercihlerimin hepsi Sinema ve Tv oldu. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo, Tv ve Sinema bölümünü kazandım ve okul boyunca film sayılmayacak bazı denemeler (Anlamsız Kaos-2008, Anlamlı Kaos-2008, Çalış Babam Çalış-2009, Tını-2009) dışında film çekmedim. Kara Güneş’in İşte Biz isimli güzel bir şarkısı var, ona klip çekiyorduk ve başroldeki oyuncu arkadaşım Çiğdem bana dedesinden bahsetti ve ilk filmim Maşuk’u çektik 2012’de. İlk filmimi yaparken beni etkileyen ve motive eden şey konusu itibariyle içinden geldiğim kültürün aynısı olmasıydı. Çorum’da Aşık Hasan Dede’min söylediği türküler bize yol gösterdi. Maşuk’ta kaybolmaya yüz tutmuş türküleri, bu vesileyle Aşık Hasan Dede’mi ve kentleşmeyle birlikte erimeye başlayan bir kültürü kaydettik. Toplamda kısa, 18 dakikalık bir belgesel film oldu Maşuk.

Nar Zamanı projesinin ortaya çıkışı nasıl oldu?

12 Eylül Darbesi yüzbinlerce insanın yaşamını etkiledi ve insanların üzerindeki etkisi hâlâ devam ediyor. Üniversitedeyken 12 Eylül üzerine belgesel film yapmak istiyordum ama gerçekleştiremedim. 12 Eylül’de dayım cezaevindeyken anneannem dayıma nar saklarmış. Annem anlattı bu hikayeyi ve annemden yazmasını istedim. Sonra ben senaryolaştırdım ve Nar Zamanı ortaya çıktı.

Nar Zamanı, metaforik anlatım yapısının sıkça görüldüğü bir filmdir. Acaba bu, sizin sinema anlayışınızdaki anlatım çizgisini belirleyecek bir kıstas olabilir mi?

Olabilir, olmayadabilir. Bence her hikayenin, her senaryonun ve her içeriğin kendine uygun/özgün bir biçemi, anlatım dili olmalı. Nar Zamanı’nın daha basit bir anlatımı olacaktı fakat çekim sürecinde yaşadığım aksaklıklar nedeniyle bazı planları istediğim gibi çekemedim ve kurguya oturduğumuzda filmin anlatım yapısı da biraz değişmiş oldu. Başka bir hikayede başka bir anlatımı benimseyebilirim.

Nar Zamanı’nda oynayan oyuncular mekânın içinde bulunan doğal oyunculardan mı yoksa tiyatro sinema ile alakalı olan oyunculardan mı oluşuyor?

Daha önce bir tiyatro ya da film projesinde yer almış profesyonel bir oyuncu yok filmde. Hepsinin ilk film deneyimiydi. 

Nar Zamanı gibi minimal yapıya sahip bir yeni dalga filmi, sabit kamera hareketlerinin yanında Jimmy jib kullanılmış sahneleri de içinde barındırıyor. Özellikle bu sahnelerin Jimmy jib kullanılmasının nedeni nedir?

2 planda jimmy jib kullandık. Birincisi, Hatice(filmdeki anne karakteri)’nin çürümüş narları dereye attığı sahne, ikincisi ise çocukların dere kenarında nar yedikleri sahne. İki planda da mekanı daha iyi tanımak için kullandık. Planların başlayış ve bitiş hareketlerini istediğim gibi çekseydik filmin yapısına daha uygun planlar olabilirdi fakat tercih ettiğimiz kamera ve jimmy jib teknik olarak yeterli olmadı. 

 Nar Zamanı teknik açıdan ilk defa hangi yöntemleri kullanmanıza sebep oldu ve bu teknikleri özellikle kullanmanızın nedeni neydi?

İlk kurmaca filmim olduğu için senaryo yazım sürecinden çekim sürecine, kurgu sürecine kadar yani başından sonuna yaşadığım her şey benim için ilkti.

Final sahnesindeki narların yere savrulmasındaki derin anlatım yaşlı kadının çaresizliğini bir nevi dışa vururken ayrıca hangi alt kimliğe sahipti?

Çaresizlikten ziyade ucu açık ve çok yönlü düşünülebilecek bir final bence. Final sahnesinde narların yerde yuvarlanması, her birinin başka yöne gitmesi, filmde ana rolündeki Hatice karakterinin çaresizliğinden çok 12 Eylül’ün bir sonucu olarak savrulan hayatlara bir gönderme olarak okunabilir. Hatice’nin narları yere saçması ve narların yerde yuvarlanması ise sonrasında Hatice’nin oğluna nar saklamayacağı anlamına gelmez.

Nar Zamanının festival yolculukları hakkında konuşalım biraz. Şimdiye kadar nerelere kadar uzandı ve hangi ödülleri kucakladı?

Nar Zamanı şimdiye kadar 4 ödül aldı. Malatya’da düzenlenen İnönü Üniversitesi Film Festivali’nden en iyi kurmaca, Ankara Film Festivali ve Konya’da düzenlenen Kısa-Ca Film Festivali’nden ikincilik, İstanbul’da Baygem Film Festivali’nden mansiyon ödülü aldı. Altın Portakal, Altın Koza gibi yurt içindeki festivallerde yarışma filmi olarak yer aldı. Şimdilerde ise İstanbul Uluslararası Kısa Film Festivali’nde ve  Uluslararası Boğaziçi Film Festivali’nde gösteriliyor ve yarışıyor. Filmi festivallere yollamak da ayrı bir bütçe gerektirdiğinden yurt dışındaki birçok festivale başvuramadık ama umarım yakında yurt dışına da yollayacağız Nar Zamanı’nı. 

Cevahir Çokbilir sinemasının dili nedir? Hangi akımın mensubudur?

Bağlı bulunduğum bir akım yok ama yapacağım filmlerde gerçekçi olmaya, hikayenin yapısına uygun bir biçim oluşturmaya dikkat edeceğim ve anlaşılır filmler yapmaya özen göstereceğim. 

Sinemada örnek aldığınız birileri var mı? Sizi sinema hayatınızda belki de bu yola çıkmanızda etkileyen önemli eserler var mı varsa hangileridir?

Herkesin bildiği isimler aslında. Yılmaz Güney, Tarkovski, Kiarostami filmlerini seviyorum. Yakın dönemden Nuri Bilge Ceylan, Yüksel Aksu, Özcan Alper, Derviş Zaim, Reha Erdem, Yeşim Ustaoğlu gibi usta yönetmenleri takip etmeye çalışıyorum.  

Varsa bir sonraki proje ya da projelerinizle ilgili neler söyleyeceksiniz?

Sadece kendi adıma değil kısa film ve belgesel film yapan birçok arkadaşımın yeni projeler üretebilmesi, üretilen filmlerin sayısının ve niteliğinin artması için daha çok teşvik edilmesi, parasal olarak desteklenmesi gerekiyor. Yüz binlerce, milyonlarca lira bütçe ayrılan gayet iyi festivallerimiz var fakat kısa filmlere gösterim ücreti vermeleri, verilen ödül miktarlarının da mutlaka artırılması gerekiyor. Sinema Genel Müdürlüğü çok önemli miktarlarda destekler veriyor fakat bu destekler kısa filmlerin ancak çekimlerinin tamamlanabilmesi için yeterli oluyor. Yeni filmlerin üretilebilmesi için yapılan filmleri satın alacak televizyon kanallarının ve gösterim salonlarının olması gerekiyor. 

Ben de Cevahir Çokbilir'e değerli zamanını verip katıldığı bu söyleşi için teşekkür eder başarılar dilerim.